WSAiZ - grupa gw02

basiek

Bardzo proszę o zamieszczenia zagadnień podanych na egzamin przez Korybskiego i Pieniążka. zgóry wielkie dzięki.

admin

Teoria i filozofia prawa wykład cz. I 10.03.2007r.

Literatura:
Sławomira Gronkowska, Zygmunt Ziembiński - Zarys teorii prawa
Leszek Leszczyński – Zagadnienia teorii stosowania prawa

Zagadnienia:
1.czesc doktrynalna – historyczne i współczesne pojmowanie prawa - formułowanie prawa
2. miejsce prawa w systemie kontroli społecznej - sprawiedliwe prawo, relacja sprawiedliwości a prawa
3. kultury prawne
– kultura prawa stanowionego – kontynentalną kulturę prawną – w sensie kontynentu europejskiego
- kultura prawa powszechnego – zwaną kulturą prawa precedensowego
Przeciwstawienie tych kultur w obliczu rozwoju procesów integracji europejskiej
Zagadnienia kolejne:
Ogólna nauka o normie prawnej.
Teoria stosowania prawa.

prof. Pieniążek
Teoria państwa w zw. Z teorią prawa
Teoria tworzenia prawa

Przedmiot stosowania prawa – pytania - zagadnienia
1. rozumienie stosowania prawa, czym jest stosowanie prawa
2. dwa typy stosowania prawa – typy sądowy i kierownicze i różnica pomiędzy nimi
3. -wartości jakie należy realizować w procesie stosowania prawa – aksjologia stos.pr.
4. -style decydowania stosowania prawa, typu kierowniczego
5. fazy procesu stosowania prawa, na czy polega, kto odgrywa rolę decyzyjną jak są powiązane.

Wstęp do prawoznawstwa – przypomnieć z licencjatu
Podstawowe poglądy na istotę prawa
Rozdzielone na 2 grupy diametralnie różnych podmiotów
- podmioty naturalne – prawa naturalnego
- koncepcje pozytywistyczne – tzw. prawnicze,
Pomiędzy koncepcjami można ulokować całkiem inny szereg innych koncepcji.
Koncepcje trzeciej drogi- tzn. nie chcą one być ani pozytywistycznymi ani prawno-naturalnymi.
Ponad 100 takich koncepcji.
Zasadnicze, znaczące to:
I. Koncepcja prawno naturalne
1.poza prawem stanowionym przez człowieka istniej jeszcze prawo natury które jest niezależne od ustawodawcy i stanowi wzorzec, stanowienia prawa przez ustawodawcę
2. prawo stanowione w sytuacji niezgodności z prawem natury, powinno ulec zmianie i dostosowaniu do prawa.
II. Koncepcje prawonaturalne – różnice:
- pomiędzy sobą co do źródła prawa natury, skąd się bierz prawo natury:
A) prawo natury pochodzi od Boga, zostało utworzone z woli Boskiej – jeżeli wierzymy to powinniśmy się prawu boskiemu podporządkować,
B) źródeł prawa .natury doszukiwać się istocie człowieczeństwa w formie prawa człowieczeństwa, wspólne wszystkim istotom żywym, wspólna postawa,
C) Źródłem prawa natury należy poszukiwać w istocie życia społecznego, w tym co nas łączy pomimo różnic i konfliktów, różnych społeczeństw.

Drugie założenie:
Jeżeli zostanie wydane wadliwe prawo przez prawodawcę to należy jest niezgodnie z prawem natury je naprawić
Wariant radykalny – jeżeli prawo pozytywne jest niezgodnie z prawem natury, to my jako adresacji przestajemy uważać je za prawo. Ono nas nie obowiązuje. Współcześnie obywatele i podmioty są stawiane w takiej sytuacji. Gwałci wartość życia. Ustawa ta nie zasługuje na miano ustawy.

Reguły solidarystyczne Odwołanie się do koncepcji Człowieczeństwo
Solidaryzm społecznego – solidarne państwo - koncepcje prawno naturalne – przeważają
Postępuj wobec innych tak jak chciałbyś by postępowali inni wobec ciebie, nie postępuj tak wobec innych tak jakbyś nie chciał by postępowali wobec ciebie. Współcześnie przeważają koncepcje naturalno prawne.

Druga grupa Koncepcji pozytywistycznych ulokowanym na przeciwnym biegunie
Koncepcje oparte na diametralnie różnych założeniach.
odrzuca się istnienie prawa natury, w koncepcjach pozytywistycznych. nie ma miejsca na prawo natury, liczy się wola ustawodawcy suwerena państwowego – suwerennie może tworzyć prawo dla wszystkich poddanych którzy przebywają na terytorium tego prawa. Wola suwerena decyduje co jest treścią prawa. Współcześnie nikt już z teoretyków prawa nie propaguje skrajnej wersji pozytywizmu prawniczego.

Tworzenie prawa przez ustawodawcę nie jest czymś dowolnym. Każdy ustawodawca działa w pewnych warunkach kulturowych, społecznych, historycznych, geopolitycznych, finansowych normatywnych itp. Istnieją granice regulacji normatywnej których przekroczyć nie można. Przekroczenie tych granic będzie powodowało że prawo przestaje być prawem. Prawo przestaje pełnić swoja rolę.
Jaką rolę powinno pełnić prawo w myśl współczesnej wersji pozytywizmu prawniczego tzw koncepcje neopozytywistyczne, albo postmodernistyczne??
Koncepcje neopozytywistyczne, albo postmodernistyczne które wykorzystują założenia pozytywizmu prawniczego Prawo powinno być instrumentem regulacji zachowań w celu zapewnienia;
1. bezpieczeństwa jednostkowego i grupowego
2. przewidywalności zachowań innych podmiotów prawnych - wprowadzając regulację ustalamy stabilne reguły gry, Ta gra prawna ma umożliwić nam przewidywanie, jak inne podmioty prawa wobec nas zachowają się nie tylko dzisiaj ale jutro, pojutrze w najbliższej przyszłości z uwagi na obowiązujące normy oraz instytucje prawa ma zapewnić przewidywalność zachowań w skali makro w skali dużej zbiorowości.
Drugi cel jaki prawo ma zrealizować – zapewnienie bezpieczeństwa prawnego w tym obrotu prawnego. Wszyscy uczestnicząc w pewnym porządku prawnym mamy pewne uprawnienia przysługują nam pewne kompetencje, mamy pewne obowiązki, przysługują nam pewne wolności w ramach tego porządku prawnego. Jeżeli przysługuje mi to uprawnienie to ja mam poczucie bezpieczeństwa jeżeli ja wiem, że nikt w nieprzewidywalny sposób nie odbierze mi tego uprawnienia. Żeby odebrać mi te uprawnienia muszą być wszczęte pewne procedury które muszą się zakończyć przy moim udziale.
Istnieje zasada ochrony prawnej niezbywalnych praw człowieka i obywatela i ochrony praw nabytych jeżeli ja już raz zdobyłem jakieś prawa to one podlegają gwarantowaniu przez Państwo. Państwo jest od tego żeby gwarantować regulacje prawne i że będę mógł z niego korzystać jutro, pojutrze i będę z niego mógł korzystać.
Bezpieczeństwo obrotu prawnego które jest konsekwencją bezpieczeństwa prawnego. Cześć z praw i obowiązków może być przedmiotem obrotu prawnego. Możemy przekazywać nasze uprawnienia innym podmiotom, np. poprzez ich zbycie, poprzez darowiznę i inne operacje prawne, możemy się pozbyć naszych uprawnień. Podobnie możemy zrobić z obowiązkami które mogą być wprowadzone do obrotu. Prawa i obowiązki które są przedmiotem obrotu prawnego mogą być dzielone, mogą być łączone i można robić inne operacje prawa Jeżeli zostały wykonane zgodnie z określoną procedurą wywrą określony prawem skutek i nie można odwrócić tego skutku.
W niektórych koncepcjach pozytywistycznych współczesnych wprowadza się postulat tzw. minimum moralności w prawie, ustawodawca powinien gwarantować pewne wartości. Jeżeli ich nie gwarantuje tzn. że nie nadaje się do roli społecznej. Współczesny pozytywista jest jednostronnie uwarunkowany i ograniczony, nie wszystko nadaje się do regulacji prawnej. Są takie dziedziny społeczne które należy pozostawić innym regulatorom.

Koncepcja Trzeciej drogi
Prawo nie może być rozumiane ani jako prawo zgodne z prawem natury ani arbitralnie tworzone przez ustawodawcę.
Trzy koncepcje trzeciej drogi:
1. koncepcja retoryki prawniczej
2. koncepcja hermeneutyki prawniczej
3. koncepcja dyskursu prawniczego
Każda z tych koncepcji ujmuje prawo zupełnie inaczej aniżeli całość poglądów prawnych naturalnych jak też pozytywistycznych.
Ad. 1 Koncepcja retoryki prawniczej jest oparta na relacji jaka powstaje pomiędzy retorem a audytorium. Retor przekonuje, jego sylwetka może być odniesiona do prawodawcy i organów stosujących prawo które muszą przekonać audytorium o swojej racji, do swoich decyzji prawnych, aktów prawnych. Nie wystarczy ze ustawodawca wyda akt normatywny. Retor musi przekonać do wydanego przez siebie prawa że ono jest wartościowe, że warto go przestrzegać. Gdy adresat takiej decyzji zostanie do niej przekonany wówczas powstaje prawo, a nie w chwili jego napisania.
Ad. 2. Koncepcja hermeneutyki prawniczej ma odległe korzenie sięgające glosatorów, Ludzie ci na marginesie tekstu prawnego formułowali /np. pismo święte/ jak należy rozumieć dane słowo, zwrot, sens. Glosatorzy /ludzie/ działali jako adaptatorzy tekstu prawnego . Pozwalali tekstowi żyć w nowych warunkach kulturowych, w nowym środowisku. To jest idea hermeneutyki prawniczej. Hermeneutyka to kierunek prawa które podlega procesowi rozumienia.
Proces ten zaczyna się w momencie wydania decyzji prawnej, wydania aktu normatywnego.
Przepis prawa doprowadzi do powstania prawa gdy znajdzie się w sytuacji w której zostanie zastosowany. Znajdą się ludzie którzy będą zainteresowani takim a nie innym rozumieniu tego tekstu.
Decyzja ostateczna będzie uzgodnionym naszym rozumiem danego przepisu prawnego.
Koncepcja hermeneutyki prawniczej oparta jest na założeniu spirali hermeneutycznej. Rozumienie prawa które jest na początku prawo jest zasadnicze i ogólne w miarę jak przybliżamy się do rzeczywistości jak znajduje zastosowanie ono staje się rozumieniem coraz dokładniejszym. Znoszenie się rozumienia prawa – musimy uzgodnić w jaki sposób dany zwrot dane słowo będziemy rozumieć. Hermeneutyka stosowana w życiu codziennym /odkurzyć? całość, czy balkon też? / ma być uzgodnione znaczenie słowa, zwrotu czy wyrażenia dla tego co wydał tę normę i dla tego co ma ją wykonać. Hermeneutyka jako rozumienie prawa. danej kultury
Prawo to nie tylko kodeksy, nie książki zawierające przepisy prawne to jest tylko forma prawna. A treść prawa zaczyna się gdy my zaczynamy je rozumieć dla konkretnej rzeczywistości dla konkretnej sytuacji
Ad. 3. koncepcja dyskursu prawniczego – nawiązuje do pewnych tez hermeneutyki, należy uzgadniać treść prawa, należy budować sytuację dyskursu, czyli ustalić kto ma interes prawny w odpowiednim odczytaniu danej normy i jej zastosowaniu. Wszystkie podmioty mają powiedzieć co myślą o danym prawie, jak norma powinna być kształtowania, jaką powinna mieć treść. Są pewne warunki brzegowe dyskursu którymi są działanie w ramach tej samej kultury prawnej,
Trzy warunki brzegowe dyskursu prawniczego:
1.kompetencje wiedzy prawnej, żeby byli w stanie zrozumieć się. /wiedzę kulturową i językową/
2.równość w dyskursie /nie może mieć władzy nad drugim/
3.każdy z uczestników przyjmuje postawę otwartości na argumenty partnera czy oponenta i wysłuchać i zrozumieć i czego oczekuje od partnera.
Aby prawo tworzyło w sposób dyskursywny to musimy zapewnić te warunki brzegowe w tworzeniu i stosowaniu prawa.

Miejsce i rola prawa w systemie kontroli społecznej

System kontroli społecznej- to wszystkie systemy normatywne obowiązujące w społeczeństwie.
Jakie są systemy normatywne:
1.moralność
2.obyczaje(zwyczaje)
3.normy religijne
4.normy organizacyjne
5.prawo
Czyli mamy pięć systemów normatywnych a prawo jest jednym z nich.
I oczywiście myli się ten kto uważa że żeby nałożyć na kogoś obowiązek albo żeby dać komuś uprawnienie to koniecznie trzeba to uregulować prawnie. Niekiedy nawet taka regulacja prawna nie jest wskazana lepiej jest pozostawić regulację danego zachowania innemu systemowi normatywnemu . Może moralności , może obyczajom, może normom organizacyjnym a może normom religijnym jeżeli one istnieją i ogarniają większość społeczeństwa danego państwa.
Na to pytanie jak należy uregulować dane zachowanie dany stosunek społeczny nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Musimy z punktu widzenia prawa ewentualnie ustąpić i pozwolić na to by dana sfera stosunków nie była nieuregulowana prawnie, ewentualnie żeby prawo wzmacniało inne regulatory inne normy ale niekiedy też może być tak że będziemy stanowili prawo po to żeby np. osłabiać normy obyczajowe które będziemy uznawali za złe za naganne czy z innego powodu niesłuszne niesprawiedliwe niedobre. Mamy szereg takich norm obyczajowych które właśnie polegają na tym, że przymykamy oko na zjawiska korupcji na widok znajomego kierowcy czy związane z dewastacją mienia publicznego gminnego. Różne są takie zachowania które podlegają pewnym normom obyczajowym które niekoniecznie muszą nam pasować .Dlatego chcielibyśmy popracować nad zmianą moralności innych osób. I niekiedy wpadamy na pomysł że nowym środkiem oddziaływania w kierunku kruszenia tych uznanych przez nas za niesłuszne norm moralnych czy ewentualnie norm obyczajowych że użyjemy do tego celu prawa. Tak też może być. Jednym słowem wtedy kiedy dostrzegamy że prawo jest jednym ze środków kontroli społecznej jednym z systemów normatywnych my widzimy tę kwestię w innym świetle. Nie możemy być przekonani że prawo jest jedynym środkiem ustanawiania praw i obowiązków bo są inne systemy normatywne i z nimi prawo powinno współdziałać. Natomiast nie można dopuścić do sytuacji w której przyjęlibyśmy założenie o tzw. Omnipotencji prawa czyli o możności uregulowania wszystkiego poprzez prawo. Byłoby to prawo nieefektywne, dublowałoby już istniejące i dobrze funkcjonujące normy obyczajowe, moralne czy religijne ale też byłoby to prawo które za dużo by kosztowało. Normy moralne nic nie kosztują społeczeństwa w sensie ekonomiczno finansowym nie wymagają nakładów do tego by funkcjonowały. Więc nie może nam się wydawać żeby prawo mogło zastępować całkowicie inne systemy normatywne i nie może nam się wydawać że można wszystko uregulować dlatego że wówczas nie wytrzyma tego społeczeństwo i państwo. Nie wytrzyma tego społeczeństwo bo takie prawo musiałoby być prawem totalnym, a prawo totalne wymaga społeczeństwa totalitarnego które odrzuciliśmy. Taka totalna regulacja prawna omnipotencja prawa jest i niemożliwa i szkodliwa i społecznie i dla życia publicznego. Prawo koegzystuje z innymi systemami normatywnymi. I musi się wzajemnie wspierać i ewentualnie jeżeli chce zmieniać inne systemy normatywne to nie od razu całościowo za jednym zamachem tylko po małych kęskach.

Moralność- obejmuje wartości i normy postępowania odnoszące się do dobra i zła. A więc za normy moralne uznamy takie normy które będą charakteryzowały jakieś zachowania jako dobre bądź złe, godne pochwały bądź aprobaty i naganne. Jeżeli o takich normach mówimy to mówimy o normach moralnych, o moralności. To co charakteryzuje moralność oczywiście to jest ścisły związek tej moralności z sumieniem każdego z nas, każdej jednostki. I to pozwala niektórym na wysunięcie tezy że tak naprawdę to systemów norm moralnych jest tyle ile jest jednostek. Bowiem nie ma identycznie myślących ludzi o wszystkich zachowaniach z jakimi zdarza nam się spotkać. Wobec tego moralność nie mogłaby pełnić roli systemu norm jaki obejmowałby całe społeczeństwo do tego moralność jest niezdolna. Aczkolwiek w każdym społeczeństwie w każdej społeczności będzie można wyróżnić takie normy moralne które są zbieżne. Każdy z nas mniej więcej tak samo myśli o pewnych działaniach, zachowaniach w pewnych sytuacjach. Traktuje jako naganne czy godne aprobaty, dobre czy złe. I wtedy można mówić o tym że w ramach danego społeczeństwa kształtuje się tak zwana moralność publiczna.

Moralność publiczna-odnosi się do tej sfery wartości norm moralnych jakie zyskują powszechną aprobatę większości społeczeństwa. I to jakie normy są aprobowane a jakie nie są jest szalenie ważne dla prawa, dla stanowienia prawa, stosowania prawa. Dlatego że nasze sumienie nie jest oderwane od sumień innych i nawet jeżeli sędziemu się mówi masz orzekać na podstawie konstytucji i ustaw a więc w zgodzie z własnym sumieniem to jego sumienie jest wtopione w jakieś społeczeństwo jego sumienie reaguje na to co się dzieje generalnie. Czy chce czy nie chce to podświadomie uwzględnia społeczeństwo w którym funkcjonuje, bierze pod uwagę to czego społeczeństwo nie chce czy czego chce.

Normy moralne mogą być taką linią kierunkową tworzenia prawa czy ewentualnie wytyczać kierunek stosowania prawa, podejmowania decyzji prawnych.
Drugi system normatywny; obyczaje ( zwyczaje) stanowiły w istocie porządek prawny do przełomu XVIII/XIX wieku bo nawet jeżeli pojawiały się kodeksy to stanowiły one zbiór spisanych zwyczajów. Stanowiły prawo zwyczajowe. Współcześnie nie za bardzo nadają się na ogólno-społeczny regulator. Na pewno nie mogłyby zastąpić prawa. Ponieważ :
1.odnoszą się do relatywnie małych grup czy społeczności
2. oraz słabną dlatego że te tradycyjne więzi społeczne rozmywają się co raz bardziej z uwagi na to zwariowane tępo życia i na możliwość swobodnego przemieszczania się a to powoduje że coraz trudniej jest nam przypisać się do danej zbiorowości . Podstawową wadą zwyczaju i prawa zwyczajowego jest to że to prawo słabnie z uwagi na tępo życia. Prawo zwyczajowe wymaga stabilności społeczności lokalnej ,stabilności norm prawnych , kształtuje się przez długi czas. Zwyczaje są czymś dobrym ale nie wystarczającym jako środek kontroli społecznej. Nie można powiedzieć żeby współcześnie zwyczaj w ogóle się nie liczy jako źródło prawa ponieważ odgrywa rolę tzw dopełniającego źródła prawa, pomocniczego źródła prawa. To wskazuje, że podstawowym sposobem tworzenia prawa jest stanowienie prawa. Natomiast wtedy gdy ustawodawca poprzez normy prawa stanowionego odwołuje się do zwyczajów. Zwyczaj zyskuje znaczenie prawne. Zwyczaj przemienia się w prawo zwyczajowe. WAŻNE :Zwyczaj ma uzupełniające znaczenie względem stanowienia prawa. Przede wszystkim dlatego, że wchodzi w grę wtedy gdy ustawodawca na to pozwala. Nie możemy rezygnować ze zwyczaju bo uelastyczniają działanie prawa.

Normy religijne – mają dwojaki charakter, część norm ma charakter norm moralnych i do tej części odnoszą się uwagi dot. Moralności. Natomiast pozostała część norm religijnych ma charakter norm obyczajowych (zwyczajowych). Są też jeszcze normy kościelne tzw. normy organizacyjne funkcjonowania kościoła (grupy wyznaniowe, kościół). Normy religijne mogą być przede wszystkim normami moralnymi bądź obyczajowymi i jakaś tam mała część norm kościelnych będzie związana z organizacją i funkcjonowaniem jakiejś społeczności wyznaniowej bądź kościoła i wtedy są to normy organizacyjne. We współczesnych państwach które są oparte na założeniach świeckiego charakteru które stwarzają równoprawne warunki dla różnych wyznań religijnych, w tych wszystkich państwach nie można mówić o istnieniu państwa kościelnego czy ewentualnie kościelnego porządku prawnego. W Europie normy religijne odgrywają ogromną rolę w odniesieniu do wpływu tych norm religijnych, które mają charakter norm moralnych na funkcjonowanie systemu prawnego i jeśli chodzi o pewną część norm zwyczajowych czy obyczajowych związanych z funkcjonowaniem grup wyznaniowych. Normy te znajdują się pod ochroną prawną ( procesje kościelne, święta kościelne ).

Normy organizacyjne kościelne – mamy tutaj do czynienia z separacją kościoła i państwa, ale państwa z pewnymi wyjątkami, które odnoszą się do tzw. norm konkordatowych a które to normy mogą przewidywać związek norm państwa i norm prawnych i norm organizacyjnych kościelnych.

Normy organizacyjne – zasadą jest, że we współczesnym państwie, organizacje, które bez przeszkód mogą powstawać, funkcjonować w ramach państwa demokratycznego normy organizacyjne stanowione przez te organizacje muszą być zgodne z prawem obowiązującym np. spółka, która powstała na prawie polskim, funkcjonuje na prawie polskim, a której regulaminy będą sprzeczne z prawem obowiązującym w naszym kraju. To samo dot. norm organizacyjnych kościelnych, ale tutaj trzeba podkreślić autonomię państwa i związków wyznaniowych kościoła, która sprawia, że nie mamy w tym przypadku do czynienia z podporządkowaniem norm organizacyjnych normom prawnym ponieważ te normy organizacyjne są one autonomiczne w tym sensie, że państwo nie ma możliwości badania owej zgodności z prawem państwowym a organizacją czy funkcjonowaniem danego kościoła i tu mamy do czynienia z autonomią. Państwo nie może wtrącać się, państwo nie może ingerować w sferę organizacji poszczególnych grup wyznaniowych, związków wyznaniowych. Każdy kościół tworzy sam własną strukturę sam powołuje do życia jednostki organizacyjne a państwo tylko notyfikuje te fakty. W żaden sposób siłowo zmusić kościoła nie można do tego by podporządkował swoje normy organizacyjne normom państwowym.

Pozostałe organizacje- tu sytuacja wygląda inaczej. Państwo rości sobie pretensje do tego żeby kontrolować , nadzorować działalność organizacji które funkcjonują w ramach tego państwa. To zależy oczywiście od charakteru organizacji(fundacje stowarzyszenia). Taka organizacja będzie obowiązana tworzyć normy organizacyjne w zgodzie z porządkiem prawnym a jeżeli nie to będzie musiała liczyć się z tym że w drodze czynności kontrolno nadzorczych że takie normy organizacyjne zostaną uchylone, usunięte.
Przy tych normach organizacyjnych fundamentalne założenie to zgodność z powszechnie obowiązującym prawem w danym państwie.

Normy organizacyjne z założenia mają wkraczać tam gdzie prawo państwowe jest już nieefektywne bądź gdzie prawo państwowe nie powinno wkraczać dlatego że państwo zagwarantowało pewną sferę samorządności danym organizacjom( samorządy terytorialne, samorządy zawodowe,).

Przypomnienie : na czym polega różnica między prawem powszechnie obowiązującym a prawem wewnętrznym
Prawo powszechnie obowiązujące-które może być stanowione w ściśle określonych formach albo konstytucja , ustawy konstytucyjne, ustawy tzw zwykłe, rozporządzenia uchwały, zarządzenia zarządów. Ponadto musi uzyskać uzasadnienie tetyczne czyli pytamy się czy organ który wydał prawo miał kompetencję prawotwórczą, czy działał na podstawie wiążącej go procedury czy wydał ten akt normatywny w przewidzianej dla niego formie czy ogłosił ten fakt normatywny w odpowiednim dzienniku publikacyjnym czy nie uchylił tego prawa które wprowadził w życie. Prawo to charakteryzuje się również tym że obowiązuje z uwagi na terytorium. Jeśli jest ono tzw uniwersalne to ono obejmuje na całe terytorium państwa jeśli jest tzw miejscowe to obejmuje administracyjnie wydzieloną część tego terytorium. Przykład jeśli cudzoziemiec przyjedzie na obszar naszego kraju to obowiązuje go nasze prawo czyli jest to prawo powszechnie obowiązujące.

Prawo wewnętrzne jako prawo organizacji zawierające normy organizacyjne obowiązuje tylko i wyłącznie członków danej organizacji.

Sprawiedliwość ( wartość moralna)
Prawo musi być sprawiedliwe. Konstytucja RP art. 2 mówi , że RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Mamy sprawiedliwość tzw materialną i formalną.

Sprawiedliwość materialna to sprawiedliwość rozstrzygnięcia w odniesieniu do prawa. Mamy z nią do czynienia wówczas kiedy adresat danego rozstrzygnięcia danej decyzji np. adresat decyzji prawnej uznaje daną decyzję za sprawiedliwą aprobuje ją jako słuszną sprawiedliwą. On aprobuje ją jako słuszną z uwagi na to że odpowiada ta decyzja jego zdaniem tym wartościom jakie on aprobuje i inni powinni aprobować. W odniesieniu do sprawiedliwości materialnej możemy wyróżnić:
1. sprawiedliwość dyskrybutywną
2. sprawiedliwość wyrównawczą

Ze sprawiedliwością dyskrybutywną in rozdzielczą mamy do czynienia wówczas gdy dany podmiot przyjmuje jakąś zasadę rozdziału dóbr , korzyści, a także obowiązków pomiędzy jednostki i grupy społeczne.
Sprawiedliwość rozdzielcza to sprawiedliwość prawa publicznego prawa konstytucyjnego prawa administracyjnego i administracyjnego stosowania prawa.( właściwa prawu publicznemu)

Drugi rodzaj sprawiedliwości materialnej to sprawiedliwość wyrównawcza.(właściwa prawu prywatnemu i w tym przede wszystkim prawu które jest poddane wymiarowi sprawiedliwości. Prawo prywatne to głównie sprawy cywilne i spory karne. Trzy typowe sytuacje:
1.kiedy otrzymaliśmy od kogoś korzyść w ramach powiązań tranzakcyjnych a więc za tę korzyść powinniśmy zapłacić czy zrównoważyć tę korzyść inną korzyścią. Wówczas sprawiedliwość wyrównawcza będzie miała miejsce wówczas gdy zapłata będzie ekwiwalentna do korzyści.
2.sytuacja szkody spowodowanej bezprawnym zawinionym czynem jednego podmiotu prawa cywilnego na mieniu ,dobrach innego podmiotu prawa cywilnego, jeżeli ze szkodą mamy do czynienia to ten kto wyrządził szkodę jest zobowiązany do jej naprawienia tak mówi kodeks.
To naprawienie może mieć postać przywrócenia stanu poprzedniego z przed powstania szkody jeżeli da się to zrobić oczywiście. I wtedy jest to sprawiedliwe a jeśli się tak nie da to należy zrekompensować szkodę ( odszkodowanie). Od niedawna funkcjonuje w Polsce hit prawny- odszkodowanie Państwa ( na zachodzie od wielu lat).Jeżeli jest szkoda to musi być odszkodowanie równe wysokości szkody. Ani mniejsze ani większe bo byłoby to niesprawiedliwe albo dla poszkodowanego albo dla sprawcy szkody. Sąd ma podjąć taką decyzję która będzie równoważyła odszkodowanie i szkodę.
3.sprawy związane z równoważeniem krzywdy i zadośćuczynienia za krzywdę. Prawo cywilne ma tutaj pewne instrumentarium. Krzywda jest często traktowana jako popełnienie czynu zabronionego, a w związku z tym ta sprawiedliwość wyrównawcza przenosi się na grunt prawa karnego. A prawo karne jest do tej pory budowane na schemacie sporu pomiędzy sprawcą czynu zabronionego a państwem. Państwo kodyfikuje czy typizuje co jest w ustawach karnych co jest czynem zabronionym a co nie, określa kary za popełnienie czynu zabronionego i w związku z tym określa jakie wartości są chronione przez prawo karne i w związku z tym kto naruszy przepisy chronione popada w spór z Państwem.
Obecnie nie tylko mamy spór Państwa i tego oskarżonego ale także spór pokrzywdzonego i oskarżonego. Po takim przemodelowaniu prawa karnego pojawiła się możliwość mediacji w procesie karnym, które są oparte na założeniu, że powinno osiągnąć się tu równowagę pomiędzy krzywdą i zadośćuczynieniem za krzywdę ze strony oskarżonego a potem już skazanego.

Sprawiedliwość proceduralna- jest sprawiedliwością procedur rozstrzygania sporów. Oparta na założeniu że jeżeli procedura rozstrzygania sporu prawnego jest sprawiedliwa to to oznacza że wyrok sądu, który ściśle tej procedury przestrzegał musi być uznany za sprawiedliwy.
Jakie zasady decydują o uznaniu postępowania prawnego( postępowanie sądowe) za sprawiedliwe?- to istnieje ogromna zgodność poglądów w skali całego świata. Są one odzwierciedlone w różnego rodzaju międzynarodowych kodyfikacjach i konwencjach praw człowieka.
Zasady:
1. dostępu do sądu niezawisłego, niezależnego i bezstronnego, który będzie rozpatrywał sprawy bez zbędnej zwłoki i skutecznie tak by wyrok kończący był wykonany i trwały
2. zapewnić pomoc prawną- tych których stać zapewniają sobie sami, a tych których na to nie stać Państwo ma obowiązek ją zapewnić
3. nie można utajniać postępowania sądowego z wyjątkami. Poza tymi wyjątkami postępowanie musi być jawne.

Do kultur prawnych i ich wpływu na rozumienie prawa, na pojmowanie prawa, wiemy że świat współczesny, to jest świat wielu kultur, prawnych. Jeszcze nie tak dawno nie państwem ale z naszym kolegą którzy studiowali kilkanaście lat temu wydawało, że innego prawa niż a niżeli nasze polskie być nie może i wtedy gdybyśmy jeździli do innych państw ze zdumieniem prawda, konstatowaliśmy że tam nie tylko konkretne instytucje prawne różnią się od naszych ale zasady działań prawnych są inne . Oczywiście współcześnie nikt z tego nie robi problemu ponieważ internet zrobił swoje. Świat jak w opracowaniach czytałem jest globalną wioską , przemieszczanie się ludzi , czy to drogą internetową, wirtualną, czy też rzeczywistą nie jest dużym problemem, no i można by powiedzieć uczymy się pokory w stosunku do tego co istnieje gdzie indziej, nie tylko my mamy nasz system prawny. Inni też mają systemy prawne które inaczej są zbudowane i inaczej funkcjonują. Oczywiście dla nas będzie najbliższa ta nasza polska kultura nasz kultura prawna, ewentualnie jeszcze te kultury prawne, które na naszą kulturę prawną w sposób istotny oddziałują ale nie należy zapominać, zapomnieć, że tam też są systemy prawne i tez te systemy są uzasadnione. Odwołują się do jakichś wartości, niekoniecznie do tych samych co nasz system prawny, więc jest dużo kultur prawnych. Co prawda współcześnie można by było wyróżnić te dwie fundamentalne kultury prawne a mianowicie.
Po pierwsze, naszą europejską kulturę prawną, która jest określana jako tzw.kontynentalna kultura prawna, no i ona rozszerzyła się na sporo zakątków świata, dlatego ,że niemal cała Ameryka Północna, hołduje tej właśnie kulturze. W tym sensie, że hołduje korzeniom rzymskim chociaż jest to kultura większości stanów zjednoczonych a także większości Kanady jest to kultura komodo????, ale jest to także kultura wywodząca się z prawa rzymskiego, i dlatego też będziemy mówić że komodo, następnie Ameryka środkowa, część państw Ameryki Południowej jeżeli chodzi o komodo to także Australia , Nowa Zelandia, no i wreszcie również mówi się o przynależności do tej kultury chociaż jest to bardzo swoisty system prawny troszkę zbliżony do państw kościelnych, do kościelnych porządków prawnych a mianowicie system prawny państwa izraelskiego który jest i zbliżony do komodo i ma cechy systemu prawa kontynentalnego, także system prawa kontynentalnego i komodo ogarnęły także większość świata, ale większość świata, co do powierzchni ale nie co do liczebności dlatego ze niewątpliwie, nie obejmują one kultur prawnych dalekowschodnich, mówię o kulturze świata arabskiego, i nie do przyjęcia jeżeli chodzi o wartości leżące u podstaw tej kultury ale chodzi właśnie o takie kolosy, społeczeństwa, jak Indie, Chiny, to są takie kolosy z którymi należy się liczyć, świat będzie kooperował gospodarczo i będzie starał się zrozumieć ich system prawny, my nie możemy być z boku my też musimy nawiązywać kontrakty gospodarcze, prowadzić obsługę prawną tych kontraktów gospodarczych, a to wymaga znajomości kultury dalekiego wschodu, ale póki co na pewno dla nas liczy się przede wszystkim kultura kontynentalna, kultura która ukształtowała się w kręgu frankońsko-germańskim można powiedzieć a mianowicie to jest kultura która promieniuje w istocie z dwóch państw: Francji i Niemiec, to są te państwa które przekazały większość swoich rozwiązań prawnych, państwom kościelnym dookoła w tym także Polsce. Polska współcześnie w bardzo dużej mierze korzysta z rozwiązań niemieckich, nie chodzi tylko o kodeks ale czasami chodzi o cały szereg instytucji prawnych, one były przeszczepiane bardzo prostą drogą a mianowicie, gdzie jeździli polscy prawnicy naukowcy, kto dawał stypendia naukowe, w okresie Polski Ludowej, Niemcy prawda, i Polacy przyjeżdżali bogaci w wiedzę o systemie niemieckim, i próbowali te wzorce tu przeszczepiać zresztą z powodzeniem. A potem się okazało ze aczkolwiek byliśmy państwem socjalistycznym to w momencie transformacji nasz system prawny wcale nie przedstawiał ruiny i w wielu przypadkach był kompatybilny z tym co się działo, w krajach Europy Zachodniej i dzięki temu właśnie.
Wracając do kultury kontynentalnej powiemy ze oczywiście Polska ma tę kulturę kontynentalną, to jest kultura nam najbliższa, ale nie jedyna bo mamy jeszcze wyspiarzy, i tam mamy kulturę komodo i jednocześnie też tworzące się prawo Unii Europejskie które jest budowane na zasadzie precedensowej, która jest właściwa właśnie kulturze prawa powszechnego, więc my żyjemy na styku dwóch kultur, i te dwie kultury są na pewno dla nas najważniejsze.
Kultura prawa skandynawskiego czym ona się charakteryzuje, po pierwsze że za najwyższe prawo uznaje się konstytucję, która może byś spisana tak jak u nas w jednym akcie i może to być także konstytucja brytyjska gdzie mamy kilkanaście aktów, trochę norm zwyczajowych, i to wszystko jest określone jako konstytucja, mówi się o niepisanych konstytucjach, oczywiście nie jest tak ze ona jest niepisana, tylko nie ma jednego aktu który nosi nazwę konstytucja, ale świetnie ona funkcjonuje i brytyjczycy świetnie sobie radzą, no i radzę tez unii europejskiej , niech unia europejska zajmie się innymi sprawami a nie konstruowaniem konstytucji dla europy, bo skoro dla nas ta konstytucja nie jest potrzebna to być może i dla europy zintegrowanej jest niepotrzebna, mamy akty normatywne które jako tako funkcjonują, i bardzo dobrze, Trybunał sprawiedliwości więc stara się z tych aktów normatywnych zrobić co najlepszego, i wystarczy nowa konstytucja nie jest potrzebna, a zajmijmy się czym innym, no i rząd Polski popiera, prawda, stanowisko brytyjskie, aczkolwiek nie do końca bo ostatnio dowiedzieliśmy się, od Lecha Kaczyńskiego, że jego stanowisko ewoluuje, no i oczywiście powinno ewoluować, dlatego, że brytyjczycy patrzą, na to ze swojego punktu widzenia zza kanału La Manche i z punktu widzenia własnej prywatnej, ta jednak jest odmienna a my mamy własną kontynentalną. My jesteśmy bardzo bliscy jeżeli chodzi o rozwiązania prawne właśnie Niemcom, Austryjakom, Francuzom, krajom beneluxu, z nimi powinniśmy z tego punktu widzenia trzymać, żeby zasady konstytucyjne były tak skonstruowana żebyśmy mieli dużo do powiedzenia ale też nie można żądać cudów, bo jeżeli mamy tak a taki potencjał gospodarczy, taką a taką powierzchnię, tyle i tyle milionów mieszkańców, to nie można żądać pozycji takiej samej jak społeczeństwa dwa razy większe od nas, które mają większą powierzchnię, które mają większy potencjał gospodarczy itd. Wszystko tutaj jest w kwestiach proporcji. Dlatego jest tak ze Polska jest dla Unii a Unia dla Polski ale nie możemy oczekiwać że Unia Europejska jest tylko dla Polski, takiego stanowiska nie możemy zajmować, ale to tak na marginesie. Więc liczy się w kulturze kontynentalnej Konstytucja ona ma najwyższą moc prawną co oznacza ze wszystkie pozostałe źródła prawa, wszystkie akty normatywne mają być zgodne z konstytucją. I drugie założenie kontynentalnej kultury prawnej które mówi że po konstytucji ustawach konstytucyjnych, że mogą zmieniać konstytucję, najwyższym źródłem prawa jest ustawa. Ale z ustawą zrównane są inne akty normatywne, te którym się daje moc ustawy. Zaś na wydawanie ustaw monopol ma pewien organ i ten organ nazywa się parlament. Nikt inny nie może uchwalać ustaw, tylko i wyłącznie sejm. Ale z kolei inne organy mogą wydawać akty o mocy ustawy, a więc zrównane co do pozycji z ustawami. Z kolei na podstawie ustaw i dla ich wykonania powinno być tworzone tzw. prawo wykonawcze albo inaczej poliustawowe, którego cechą jest to ze aby że aby wydać akt podustawowy organ dysponujący kompetencją prawotwórczą do wydania takiego aktu musi jeszcze mieć upoważnienie ustawowe w postaci pewnego przepisu ustawy obowiązującej do wydania aktu ustawowego w takiej i takiej sprawie wykonującej takie a takie przepisy takiej a takiej ustawy. To wszystko musi być konkretnie uregulowane w akcie ustawowym. To jest kolejne założenie i następne założenie. Skoro mamy do czynienia z takim trójszczeblowym źródłem prawa gdzie najwyżej za konstytucją są ustawy konstytucyjne, potem są ustawy i inne akty o mocy ustawy a najniżej są akt podustawowe czyli akty wykonawcze to pomiędzy tymi ?????? zachodzi pewna relacja. Ustawy mają być zgodne z Konstytucją natomiast akty podustawowe mają być wydawane na podstawie ustaw i dla wykonania ustaw. I należało powołać do życia instytucję organ który będzie nad tym wszystkim czuwał. Organ ten został wymyślony nie u nas my żeśmy go tylko przejęli ale bardzo sprawnie i szybko go przejęliśmy. Wtedy kiedy jeszcze inne państwa socjalistyczne jeszcze o tym nie myślały to my już na początku lat 80-tych wykorzystując ten szczególny moment dziejowy historii wprowadziliśmy Trybunał Konstytucyjny, który ostatecznie zaczął funkcjonować w roku 1986. Ale jeszcze przed przeobrażeniami w roku 1989. Jeszcze wcześniej wprowadziliśmy Sądowe Składy Administracyjne. Absolutnie nieznane i nie do przyjęcia w Związku Radzieckim ale i winnych państwach socjalistycznych. Niemy włosy z głowy rwali cóż Ci polacy wyrabiają a myśmy a myśmy jednakże ten nasz system prawny w wielu przypadkach dość mocno upodobnili do systemów zachodnich. Więc istnieje korelacja między naszymi systemami a na straży tej korelacji tej zgodności stoi trybunał Konstytucyjny, nie zawsze musi się ona tak nazywać. Bardzo ważna rzecz która różni nasz system od systemów źródeł prawa funkcjonujących w innych państwach Unii Europejskiej, zachodnich państwach. Bo jeżeli chodzi o Czechy o Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, to one tutaj jeszcze mają, podobny stan doktryny i podobne rozwiązania. Mianowicie przyjmuje się u nas i innych państwach postsocjalistycznych założenie że Parlament może wydać dowolną ustawę byłe by była ona zgodna z Konstytucją. Parlament wobec tego może działać arbitralnie i bardzo często działa arbitralnie wydając właśnie takie ustawy które nie są w pełni uzasadnione społecznie nie są uzasadnione merytorycznie . Ale Parlament ma do tego pełne prawo, Parlament może wydać każdą ustawę jedyny warunek zgodność z Konstytucją. Jeżeli chodzi o akty wykonawcze takiej swobody nie ma ponieważ o tym kto, co i w jaki sposób wykonuje dla wykonania danej ustawy przesądza ustawodawca czyli właśnie Parlament. Parlament można powiedzieć w ten sposób wiąże legislacyjnie pozostałe organy władzy wykonawczej. Parlament może stanowić dowolną ustawę zgodną z Konstytucja ale organy władzy wykonawczej nie mogą wydać dowolnego prawa nawet jeżeli było by one zgodne z ustawą nawet jeśli tam jeszcze chodzi o to żeby wykonywać daną ustawę i żeby dokładniej uregulować coś to w postaci upoważnienie przekaże ustawodawca organowi władzy wykonawczej.
No i teraz odwołamy się krótko do tego co jest w państwach zachodnich obecnie a co takiego wcześniej czy później przejdzie do nas. Zaczynają się pojawiać w literaturze prawniczej artykułu które coraz bardziej wskazują na potrzebę skrępowania parlamentu, tak żeby znał swoje ograniczenia, żeby znał swoje uwarunkowania i żeby wiedział że w przypadku prawa bzdurnego, nie potrzebnego, które zbyt drąży, żeby taką działalność Parlamentu ukrócić. Bo takie są już rozwiązania w odniesieniu do działalności ustawodawczej parlamentu np. Bundestag niemiecki ale także i parlamenty w niektórych innych państwach europejskich gdzie te parlamenty są w bardzo dużym stopniu powściągnięte jeżeli chodzi o swoją działalność one są powściągnięte i dlatego że trzeba by było oddać bardzo duży procent kompetencji organom Unii Europejskiej, Radzie Unii Europejskiej, Tak jak Polska zrobiła. Myśmy oddali sporą cześć kompetencji parlamentarnych organom Unii Europejskiej no ale jeżeli chodzi o to co zostało właśnie to, to co zostało podlega kontroli Sądów i Trybunału Konstytucyjnego, który nie tylko bada formalną zgodność z konstytucją ale także z punktu widzenia tej celowości regulacji normatywnej. A zatem odwoływanie się do pewnych wartości. Nie każda ustawa odwołuje się do pewnych wartości. Więc tutaj mamy do czynienia z pewnym zapóźnieniem, i wcześniej czy później to zapóźnienie musi zostać wyrównane poprzez ograniczenie wolności Parlamentu w uchwalaniu ustawy. Jest jeszcze jedna cecha systemu prawa stanowionego a mianowicie rozdział organizacyjny i kompetencyjny procesów tworzenia i procesów stosowania prawa. W naszej kultury prawnej tworzenie prawa jest powierzone wymienionym z nazwy organom, oraz ściśle określone są kompetencje prawotwórcze tych organów. Co do tego jaki akt normatywny mogą wydać, co do miejsca tego aktu normatywnego w hierarchii, w jakiej formie mogą go wydać, w jakiej procedurze. No i podobnie jeśli chodzi o stosowanie prawa, tutaj również mamy do czynienia z regulacją kompetencyjną, konstytucyjną ustawową co do tego kto może wydawać decyzje prawne konkretne i indywidualne i jednocześnie mamy wymóg aby tak jak wcześniej mówiłem aby każda decyzja stosowania prawa była podejmowana na podstawie obowiązującej normy ustawowej, aby nasz Sąd mógł rozstrzygnąć sprawę zgodnie z prawem to on musi znaleźć podstawę ustawową w postaci konkretnych przepisów, aktów normatywnych o mocy ustawy albo przepisów konstytucyjnych o mocy obowiązującej. Na tym polega rozdział na tworzenie i stosowanie prawa u nas. A teraz króciutko scharakteryzujemy cechy innej kultury prawnej, komodo- prawa powszechnego. Tamta kultura prawna w wielu przypadkach zawiera rozwiązania diametralnie różne odmienne od tych rozwiązań na których oparta jest nasza kultura. Pierwsze założenie brzmi nieźle, tam również konstytucja stanowi najważniejsze źródło prawa aczkolwiek powiedzieliśmy u nas ta konstytucja spisana jest w postaci jednego aktu tam dopuszcza się konstytucję żywą nazywaną konstytucją tzw. niepisaną. Teraz drugie założenie parlament m a wyłączność ustawową. I to założenie zgadza się, ale ustawy zajmują inne miejsce w hierarchii źródeł prawa.. W naszym systemie źródeł prawa akty wykonawcze są wydawane na podstawie upoważnienia dla wykonania konkretnej ustawy, akty ustawodawcze mają być zgodne z konstytucją. Wobec tego nie może być sytuacji w której zostanie zakwestionowana konstytucyjność ustawy natomiast akt wykonawczy danej ustawy zostanie uznany za zgodny z konstytucją. Akty wykonawcze są ściśle wykonawcze wobec ustawy.
W systemie prawa powszechnego część z kompetencji organów prawotwórczych jest autonomiczna w związku z tym nie jest ona związana z koniecznością wykonywania ustaw. Sąd anglosaski może uznać ze zarządzenie czy też rozporządzenie czy dana uchwała jest zgodna z konstytucją natomiast ustawa którą mógł by są zastosować jest niezgodna z konstytucją. Sąd rozstrzygnie tę sprawę wydawało by się na podstawie aktu niższej rangi u nas było by to niemożliwe, tam tak. Kolejnym założeniem jest to ze u nas istnieje trybunał Konstytucyjny tam kontrolę konstytucyjności prawa w odniesieniu do konkretnych spraw prowadzi każdy sąd. Każdy sąd może orzec że ta konkretna ustawa czy akt normatywny nie może być zastosowany do tej sprawy dlatego ze w tej sprawie jest o niekonstytucyjny.
Jako źródło rozstrzygnięcia sprawy i może to sąd zrobić jak stwierdzi ze nie ma żadnej ustawy czy nie znajdzie żadnego aktu normatywnego na podstawie którego mógł by rozstrzygnąć sprawę sąd anglosaski rozstrzygnie daną sprawę na zasadzie własnego przekonania o słuszności rozstrzygnięcia. Sam stworzy prawo na użytek konkretnej sprawy. I tu docieramy do kluczowej części a mianowicie sprawiedliwości proceduralnej i materialnej różnicującej te dwie kultury prawne. Nasz sąd może rozstrzygnąć sprawę wtedy gdy ma przepis prawa materialnego, przepis ustawowy albo konstytucyjny, jeżeli nie znajdzie przepisu nie rozstrzygnie sprawy. Sąd anglosaski nie stwierdziwszy istnienia prawa materialnego sam wymyśli regułę prawno materialną i rozstrzygnie sprawę. A dana reguła materialno-prawna będzie uważana za wiążącą w przyszłych sprawach jeżeli te sprawy będą podobne do sprawy która została rozstrzygnięta prawem precedensowym.
Na gruncie kultury prawa powszechnego sprawiedliwość proceduralna wystarczy do tego aby prawo mogło działać. Nasz sąd musi czekać aż parlament uchwali ustawę. Nasz sąd musi łączyć sprawiedliwość proceduralną ze sprawiedliwością materialną.
Nie ma tak żeby tamto rozwiązanie miało same plusy a nasz same minusy dlatego, że jeżeli mówimy o rozwiązaniach precedensowych to oczywiście rozwiązania precedensowe są strasznie rozproszone . W naszym przypadku wystarczy zgrać z prawem wspólnotowym około 100 , tysiąc, aktów normatywnych żeby można było powiedzieć że znamy prawo obowiązujące. Natomiast na gruncie prawa anglosaskiego żeby być dobrym prawnikiem to oznacza znać tysiące rozstrzygnięć precedensowych. My uczymy się przepisów, oni uczą się rozstrzygnięć na podstawie których zostały zakończone sprawy. W chwili obecnej jest to skomputeryzowane.
Różnice między tymi dwoma systemami prawa zaczynają się zacierać bo teraz kraje anglosaskie są zmuszone regulować życie publiczne tak jak u nas. Potrzebne jest prawo materialne i oni coraz więcej prawa stanowią. W tym się upodabniają do nas a my musimy w świetle prawa europejskiego uczyć się też prawa precedensowego.
Prawo wspólnotowe jest budowane w sposób podobny jak prawo komunowe, to prawo powszechne, w takim razie można powiedzieć że być może w przyszłości, prawo wspólnotowe które zastępuje coraz więcej dziedzin prawa krajowego, także u nas może będzie uczone w ten sposób żeby rozpatrywać przypadek po przypadku i wysuwać pewną nić przewodnią którą łączy te wszystkie orzeczenia. Niektóre kraje np. Hiszpania wprowadziły regulacje które mówią że w sytuacji kiedy sędzia rozstrzygając daną sprawę nie stwierdza ustawy na podstawie której daną sprawę mógłby rozstrzygnąć może daną sprawę rozstrzygnąć na zasadzie słuszności, oczywiście jest to takie założenie.

Ale nie ma on już charakteru języka ekspansywnego i nie będzie miął tego charakteru ci nowi członkowie którzy dochodzą przedstawiciele prawda europarlamentarzyści członkowie danego państwa którzy trafiają do różnego rodzaju urzędów unii europejskiej władają przede wszystkim językiem angielskim i ten staje się językiem komunikatywnym że tak powiem staje się językiem który sprzedaje terminy ukształtowane w ramach tego języka pozostałym państwom. Więc jasna sprawa że budowa takiego wspólnego języka europejskiego, ona nie wydaje się możliwa w najbliższym czasie nawet w okresie 200 czy 300 lat , tak więc nie potrafię i nie będę mógł tego języka angielskim nazwać ale będą funkcjonowały języki tzw. wyspecjalizowane, języki pewnych grup zawodowych, i do takich języków należy język prawny, język prawny z całą pewnością będzie ulegał tutaj unifikacji w obrębie UE i wszystko wskazuje na to że przynajmniej ten pierwszy etap unifikacji będzie oparty na terminach z języka angielskiego a potem zobaczymy, no bo mamy w perspektywie ten bardzo ekspansywny język hiszpański a w miarę jak obrót prawny i międzynarodowy będzie go uwzględniał tworzenie się wielkich regionów i regionalnych porządków prawnych i konieczność kooperowania, być może dojdzie do tego, za lat kilkanaście lub kilkadziesiąt nie będziemy mówił o UE bo ona będzie tworem za małym tylko będzie trzeba mówić o przykładowo unii amerykańskoeuropejskiej żeby zrównoważyć ogromy przedział azjatycki i żeby samemu utworzyć wielki skuteczny rynek wewnętrzny, Na razie to nam się wydaje że UE jest jeszcze dość potężna ale być może wystarczy kilkanaście lat żebyśmy zostali wyprowadzeni z błędu a wówczas poza językiem angielskim po nim będzie język hiszpański no i też mamy już szereg bardzo ciekawych badań związanych z językiem prawnym funkcjonującym w USA .Język prawny w coraz większym stopniu nasiąka terminologią hiszpańską, coraz więcej jest ludności która posługuje się językiem hiszpańskim a która nie zna języka angielskiego to obsługa prawna tych grup musi być dostosowana do ich kompetencji językowych.
Stwierdzamy że jeżeli chodzi o UE to w UE można mówić z całą pewnością że kształtują się zaczątki wyspecjalizowanych , regionalnych języków, coraz więcej jest takich terminów które są wspólne i one umożliwiają regulację prawniczą, mniej więcej sformalizowaną . Żeby tworzyć prawo trzeba to prawo oprzeć na języku, na razie języki są narodowe. Ale te języki narodowe w coraz większym stopniu zawierają wspólny rdzeń pojęć.
Przechodzimy do analizy wypowiedzi performatywnej, jako tej szczególnej wypowiedzi normatywnej. Ponieważ prawo jest wytworem kulturowym to oznacza to, że prawo może być rozumiane w danym kręgu kulturowym przez tych którzy w tej kulturze tkwią, więc nie można prawa polskiego zrozumieć w kulturze spoza prawa polskiego. Nie można praw chińskiego zrozumieć w kulturze spoza prawa chińskiego, nie tkwiąc w kulturze chińskiej. Jeżeli ja się nauczę jakiegoś języka, ale nie będę tkwił w tej kulturze. Nie będę znał tej kultury to nawet wtedy gdy będę znał ortografię, gramatykę, tego języka składnię, to jest jeszcze za mało bo każdy język potrzebuje tzw. pragmatyki językowej, która mówi nam kiedy w jakiej sytuacji użyć tego a nie innego słowa. Znajomość języka prawnego wymaga znajomości kultury, rozumienia kultury. I to rozumienie kultury ma być rozumieniem wewnętrznym kultury, z zewnątrz to rozumienie nie jest skuteczne, jeżeli staramy się nauczyć idiomów to jeszcze nie wiemy w jakich sytuacjach tego idiomu użyć.
O tym możemy się dowiedzieć dopiero wtedy kiedy wnikamy w kulturę danego społeczeństwa.
Wypowiedzi performatywne określają sposób i skutek dokonywania danej czynności, podejmowania pewnych zachowań, jako zachowań kulturowo ważnych innymi słowy każdy kto chce skutecznie działać w danej kulturze musi wiedzieć jak się zachować w danej sytuacji i jaki skutek pociągnie za sobą zachowanie się w taki sposób w danej sytuacji. No i oczywiście te kwestie, one są regulowane przez normy obyczajowe, te normy zwyczajowe odbijają małe kultury i jednocześnie dużą kulturę bo mówią nam jak powinniśmy się zachować poprawnie aby nikt nie został urażony naszym zachowaniem aby osiągnąć skutek który będzie polegał na aprobacie, akceptacji naszych zachowań.
I te normy które określają dopuszczalne albo pożądany sposób zachowania kulturowego oraz skutki tego zachowania właśnie określane są mianem norm performatywnych.
Wypowiedzi performatywne to są wypowiedzi dokonawcze dlatego że one mówią nam jak dokonać danej czynności, właśnie tak żeby ona była ważna i pociągnęła za sobą taki a nie inny skutek. No i oczywiście tutaj podstawową rolę w odniesieniu do całego społeczeństwa, jeżeli chodzi o te zachowania kulturowe, pełni prawo bowiem ważną rolę w kształtowaniu się wypowiedzi performatywnych pełnią obyczaje , zwyczaje, ale ich działanie jest ograniczone ponieważ tak jak wczoraj stwierdziliśmy działanie norm obyczajowych czy zwyczajowych jest po pierwsze nie najszczuplejsze terytorialnie a niżeli norm prawnych a po drugie tez powiedzieliśmy normy obyczajowe wymagają pewnej stabilizacji a o tą stabilizację współcześnie jest bardzo trudno. Normy zwyczajowe nie mogą być nośnikiem wypowiedzi performatywnej na całe wielkie społeczeństwo czy społeczeństwa. Prawo musi zawierać wypowiedzi performatywne i zawiera w ogromnych ilościach. Prawo mówi nam poprzez teorię tzw. działań prawych, czynności prawnych, jak należy wykonywać dane działanie aby ono było ważne prawnie, jak dokonać czynności prawnej aby ona była skuteczna, aby pociągnęła za sobą określony skutek prawny.
Performatywy zawierają w sobie po pierwsze, tzw. reguły konstruujące, a jeżeli mówimy o regułach konstruujących to mamy na myśli reguły wedle których należy dokonać takiego działania prawnego, danej czynności prawnej, aby ta czynność prawna , działanie prawne było ważne prawnie, to są reguły konstruujące. Wiele z Państwa już korzystało z takich reguł, zawierając związek małżeński, myśmy wiele z reguł konstruujących musieli wyczytać z prawa obowiązującego, z prawa rodzinnego i dostosować się do tych reguł, aby można było zawrzeć związek małżeński.
Druga grupa reguł które mieszczą się w wypowiedzi performatywnej to są tzw. reguły skutku. Reguły te oczywiście określają skutek jaki zostaje osiągnięty przez daną czynność. No i oczywiście te skutki są różne i jest inaczej taka reguła skonstruowana wtedy kiedy wszystkie reguły konstruujące będą zachowane. Jeżeli nie wszystkie reguły konstruujące są zachowane to wtedy ten skutek może być różny. Więc te reguły skutku odzwierciedlają skutki prawne jakie nastąpią, po dokonaniu danej czynności, i oczywiście zależy od tego czy dana czynność zostanie dokonana poprawnie zgodnie z regułami konstruującymi czy tez niepoprawnie. W każdej dziedzinie prawa spotykamy się z wypowiedziami performatywnymi. Można powiedzieć że wypowiedzi normatywnych które nie są wypowiedziami performatywnymi w prawie jest bardzo mało. Najwięcej jest ich na gruncie prawa karnego. A we wszystkich pozostałych prawach przeważają właśnie wypowiedzi performatywne. Wypowiedzi performatywne które nie są wypowiedziami performatywnymi ich sensem jest to że one bezpośrednio określają zachowanie jakie powinno być, lub nie powinno być lub może być podjęte. Takich właśnie norm które bezpośrednio określają zachowanie jest bardzo niewiele.
O sankcji nie możemy mówić już jako o elemencie wypowiedzi normatywnej, bo sankcja to nie jest język, sankcja to jest działanie które jest rzeczywistością. Jeżeli ograniczymy naszą analizę do wypowiedzi normatywnych, to w takiej wypowiedzi normatywnej możemy wyróżnić, trzy elementy:
- charakterystykę słowną adresata, do kogo jest kierowana norma prawna, ta norma prawna jest kierowana do adresata generalnego tzn. adresata którego charakteryzują pewne cechy, pewne przymioty i zgodnie z tymi cechami, my określamy tego adresata jako pewien nie dający się określić co do liczby zbiór adresatów. Zasada jest taka że jeżeli legislator formułuje wypowiedź normatywną to ten zbiór adresatów w momencie kiedy legislator tworzy tą normę nie może być pusty.Ilu będzie tych adresatów nie jesteśmy w stanie przewidzieć dlatego ze każda wypowiedź normatywna jest formułowana na przyszłość, ma charakter prospektywny, dotyczy przyszłych zachowa adresatów. Charakterystyka adresata może mieć charakter wyraźny albo dorozumiany. Możemy w tekście prawnym wprost scharakteryzować te przymioty dotyczące adresata i wtedy mówimy ze charakterystyka adresata jest wyraźna. Ale możemy tez zrobić to w sposób dorozumiany kierując się ogólną charakterystyką. Wówczas ustawodawca zakłada że każdy kto będzie czytał akt prawny tkwi w danej kulturze i jednocześnie wie jacy są adresaci w danej dziedzinie, danej regulacji prawnej.
- Drugim elementem wypowiedzi normatywnej jest wzór zachowania , jest on centralnym elementem wypowiedzi normatywnej a cecha sformułowania słownego wzoru zachowania jest to iż to nie jest opis konkretnego zachowania jest to wzór zachowania sformułowanie ma charakter abstrakcyjny. Nie powinniśmy tworzyć takiego wzoru zachowania którego nie jesteśmy w stanie wykonać. Wzór zachowania może mieć kilka postaci. Przy korelacji przeciwieństwa pomiędzy nakazem i zakazem która korelacja polega na tym że jakieś zachowanie my możemy uregulować, jako zachowanie obowiązane ale regulując dane zachowanie jako obowiązane my musimy nadać mu taką postać, jeżeli bierzemy nakaz to musimy mieć świadomość że nie możemy jednocześnie wprowadzać normy, która będzie tego zakazywała. Co do dozwoleń stan wiedzy naszej pozwala na wyróżnienie uprawnień, wolności i kompetencji.
Uprawnienie jest swoisty dla prawa prywatnego i w odróżnieniu od wolności i kompetencji . z uprawnieniem mamy do czynienia wtedy kiedy dany podmiot może żądać odpowiedniego zachowania, czy świadczenia a ten inny podmiot ma obowiązek tak się zachować. Czyli ma obowiązek spełnić świadczenie. Zawsze mamy na myśli relacje pomiędzy tym kto jest uprawniony do spełnienia świadczenie a tym kto jest zobowiązany do spełnienia świadczenia. Jest to stosunek dynamiczny, dynamika tego stosunku polega na tym że my możemy owo uprawnienie przekształcić w roszczenie. Z roszczeniem mamy do czynienia wówczas gdy uprawnienie jest zaktualizowane, innymi słowy kiedy nastąpiły okoliczności które powodują że możemy już wystąpić z tym uprawnieniem żądając spełnienia świadczenia.
Kompetencja jest upoważnieniem do działania prawnego ze skutkami dla kolejnego podmiotu prawa. Oznacza to ze jeżeli jeden podmiot otrzymuje kompetencje to sens tej kompetencji polega na zdolności wywołania skutku prawnego dla innego podmiotu prawa poprzez odpowiednie działanie prawem które z reguły podlega pewnym performatywom, regułom konstruującym, Jeżeli mam kompetencję to mam upoważnienie do działania prawnego i ta kompetencja jest kierowana do pewnych adresatów określonych generalnie. Z upoważnienia wynika obowiązek do konkretnego podmiotu, o tyle kompetencja polega na tym że ten kto został upoważniony do działania prawnego, dowolny adresat który spełnia cechy adresata z danej normy prawnej Ale to najważniejsze co tutaj należy podkreślić to jest to ze kompetencja ma charakter zewnętrzny tzn. jeden ma kompetencje inny doznaje skutków prawnych tej kompetencji, dlatego ze jeżeli ma się kompetencje to ten któremu przysługuje kompetencja w stosunku do innych zajmuje pozycje nadrzędną nad adresatami tej kompetencji. Ale tej pozycji nadrzędności podmiotu posiadającego kompetencje nie można materializować w dowolny sposób i w dowolnej sytuacji. Ponieważ kompetencja polega na tym że na jej podstawie można podjąć decyzję prawne kierowaną do podmiotu podległego i dopiero ta decyzja zwiąże tego kto ma kompetencję z adresatem tej kompetencji. I dopiero wtedy powstaje to rzeczywiste podporządkowanie.
Kompetencję możemy podzielić na kompetencję prawotwórczą – tzn do stanowienia aktu prawnego i wtedy adresat tej kompetencji to będzie adresat aktu normatywnego.
Kompetencja w zakresie stosowania prawa wydawana która pozwala na podstawie normy generalno-abstrakcyjnej podjąć decyzję konkretną indywidualną kierowaną do zindywidualizowanego adresata.
Wolności mogą być mocne i słabe. To co łączy wolności mocne i słabe to jest możność działania prawnego ze skutkami erra ogres, Wolność słaba wtedy kiedy mamy możność działania prawnego ale w sytuacji kiedy taką samą możność działania prawnego mają inne podmioty prawa. Ten kto będzie pierwszy uzyska możność działania prawnego.
Wolność mocna charakteryzuje się tym że my mamy zagwarantowaną przez prawo obowiązujące możliwość wykorzystania naszej wolności i osiągnięcia skutków prawnych jakie prawo z osiągnięciem wolności prawo łączy. W sytuacji kiedy wprowadzamy do prawa wolność mocną to od razu musimy do prawa wprowadzić inne normy prawne które zakazują innym podmiotom ingerowania w sferę naszej wolności oraz normy które nakazują innym podmiotom w tym w szczególności organom władzy publicznej tworzenie rzeczywistych możliwości korzystania z naszej wolności.

Wykład część V 11.03.2007

Ostatni element treściowy normy prawnej jako wypowiedzi językowej to słowna charakterystyka okoliczności. Odzwierciedlana jest przez zdarzenie prawne. Okoliczności scharakteryzowane przez zdarzenia prawne, które są nieobojętne dla skutku prawnego, podlegają klasyfikacji.
Przypomnieć sobie klasyfikację zdarzeń prawnych
Normy prawne jako wypowiedzi językowe składające się z adresata i okoliczności nigdy nie działają pojedynczo ale zawsze tworzą większe całości (działanie norm prawnych można przyrównać do atomu (który składa się z cząsteczek tworząc większą całość).
Normy rzadko kiedy są widoczne przeważnie widzimy je jako splot norm
Cechą jest to, że wiążą się z innymi normami, nie ma norm które nie są powiązane z innymi normami (nie występują pojedynczo).
Mogą być powiązane:
- hierarchicznie
- treściowo
W efekcie tych powiązań powstają instytucje, gałęzie prawa oraz całe systemy prawne.
Ad.1. hierarchiczne – są oparte na konstrukcji systemu prawa Kensena (twórca czystej teorii prawa) on stworzył system norm powiązanych hierarchicznie jako normy powinnościowe - to jest istota prawa - (powinność pewnego zachowania)
Normy to wzory zachowań które można podzielić na obowiązki i dozwolenia, a następnie charakteryzujemy odpowiednio obowiązki i dozwolenia powinniśmy zadać pytanie (co pierwsze jajko czy kura)? czy system prawa został zbudowany z norm powinnościowych a dopiero potem zbudowano system norm o charakterze dozwoleń (wolności) czy przeciwnie. Dla systemu prawa fundamentalne są dozwolenia na gruncie tych wolności buduje się normy prawne o charakterze powinnościowym (obowiązków) formułując kompetencje, uprawnienia, roszczenia i.t.d.
Istotą prawa wg Kensena jest powinność jako wzór mająca hierarchiczne powiązanie z innymi normami.
Na podstawie normy wyższego rzędu można utworzyć normę rzędu niższego w związku z czym system prawny ma charakter dynamiczny i może się rozwijać (nie można jednak delegować kompetencji w nieskończoność).
Zakaz subdelegacji (norma ustawowa deleguje innemu organowi kompetencje do wydania normy wykonawczej to dalej już nie można delegować kompetencji).
Polski model prawa stanowionego składa się z trzech warstw:
- normy konstytucyjne,
- normy ustawowe,
- normy podustawowe (rozporządzenia)
Ad.2. treściowe – więzi treściowe mają dwojaki charakter
1. odnoszą się do meritum regulacji prawej, normy prawne powinny być grupowane merytorycznie (w ramach jednego aktu prawnego chociaż nie zawsze jest to możliwe), możemy jakieś normy zaliczyć do określonych instytucji, a instytucje do danej gałęzi prawa przy czym pewne instytucje prawne można zaliczyć do kilku gałęzi prawa (charakter hybrydowy)
2. powiązania o charakterze logicznym na podst. których dokonujemy wnioskowań prawniczych
Podstawy logiki
Logika odnosi się zasadniczo do zdań o wartości logicznej (zdanie o treści opisowej-wartość prawdy albo fałszu). Normy mają pewną wartość sugestywną mają kształtować nasze zachowanie –nie można orzekać czy są prawdziwe czy fałszywe.
Nie można mówić o powiązaniach logicznych pomiędzy normami bo normy nie są wypowiedziami w sensie opisowym ale można mówić o powiązaniach logicznych pomiędzy wypowiedziami opisowymi o normach i przenosić relacje logiczne z wypowiedzi opisowych na wypowiedzi opisowe o normach.
Mówiąc o relacjach logicznych w sensie opisowym przypisujemy tym zdaniom wartości logiczne prawdy i fałszu, natomiast mówiąc o powiązaniach między normami mówimy o powiązaniach obowiązywania albo nieobowiązywania uzasadniając że te powiązania logiczne można zastosować do opisu relacji zachodzących pomiędzy normami.
Prawda to wypowiedź normatywna obowiązująca. Fałsz to wypowiedź normatywna nieobowiązująca.
Logika opisująca takie powiązania wypowiedzi prawnych to logika deontyczna - jest zbieżna z logiką zdań.
Zdanie w sensie opisowym to zdanie to może być na zasadzie powiązań logicznych odnoszone do wielu innych zdań. Chodzi o system zdań opisowych. Podobnie jest gdy chodzi o wypowiedzi normatywne (mówiąc o jednej normie musimy ją dostosować do innych obowiązujących norm). W ten sposób tworzymy system prawa który musi odpowiadać pewnym cechom.
(porównanie do początkującego systemu w małżeństwie-prawa i obowiązki)
Niektórzy myśliciele uważają, że logika deontyczna (która siedzi w głowie każdego z nas) –postępujemy tak samo i kwalifikujemy zachowania jako zgodne z obowiązującymi normami bądź nie. Ta logika deontyczna jest czymś skończonym piękną budowlą w naszej psychice daną nam wolą boską na wzór wszechświatu można porównać do tablicy „Układ Mendelejewa”.
Charakterystyka powiązań logicznych –deontycznych pomiędzy normami. Normy te możemy określić jako modalności, mogą być proste i złożone.
Modalności proste - jedno zachowanie, jednego adresata, wyznaczone przez jedną normę.
Modalności złożone – jedna norma wyznacza wiele zachowań dotyczy jednego lub więcej adresatów ewentualnie kiedy zachowania jednego lub więcej adresatów będą wyznaczały dwie bądź więcej norm. Modalności złożone w zwłaszcza kontekście prawa konstytucyjnego określamy mianem praw podmiotowych. Prawo podmiotowe to nie tylko same uprawnienia bo są one powiązane z pewnymi obowiązkami. Istotą prawa podmiotowego jest np. wolność, prawo nabyte ale to nie znaczy że mamy tylko uprawnienia.
Analiza prawa podmiotowego (co się w nim kryje)
Modalności proste:
1. nakaz
2. zakaz
3. fakultatywność
4. dozwolenie
5. obowiązek
6. indyferencja
Język prawny składa się z nazw, funktorów i zdań.
Zdania powstają poprzez kombinację nazw łączonych funktorami, funktory same mogą tworzyć kolejne funktory i tak tworzy się bardziej skomplikowane zwroty językowe, a zdania proste mogą tworzyć zdania złożone.
Każdy język którego prawo dotyczy ma swoje zwroty o charakterze funktorów w zdaniach prostych to: musi, może, powinien, ma obowiązek, jest uprawniony, ma prawo, ma upoważnienie, jest upoważniony, na zasadzie upoważnienia (pomijamy funktory i, lub, oraz, albo). Funktory istotne do budowy wypowiedzi normatywnych to:
 musi – to funktor precyzyjny przy jego pomocy można bardzo precyzyjnie wyrazić treści normatywne – wskazuje bezpośrednio wzór zachowania (nakaz) jeżeli poprzedzimy go zwrotem „nie” to likwidujemy nakaz (obowiązek). Słowo „musi” jest odpowiednie również do wyrażania „zakazu” („Jan musi zjeść obiad”, „Jan musi nie zjeść obiadu” - interpretacja sytuacyjna).
 może – to zwrot nieprecyzyjny - nie wskazuje nam wyraźnie czy chodzi o czyn nie nakazany czy o czyn nie zakazany. Ten zwrot musi być dointerpretowany w kontekście kulturowym, językowym dopiero wtedy okaże się czy odnosi się do czynu który jest nie nakazany czy nie zakazany.
Na gruncie języka nie tyko polskiego zrezygnowano z funktora „może”
1. „Zdanie student musi zdać egzamin” to wypowiedź normatywna „musi zdać” to funktor normotwórczy a nazwa „student - egzamin” zostały połączone i powstało zdanie proste, normatywne. Zdanie ma charakter nakazu można je zapisać w sposób uniwersalny „X musi C”.
2. Zdanie o charakterze zakazu zapiszemy ” „Student musi nie zdać egzaminu” „X musi nie C”. Zwrot „musi” będzie służył do wyrażenie modalności prostej.
3. Fakultatywność – to czyn nie nakazany „Student nie musi zdać egzaminu” „X nie musi C”,
4. Dozwolenie „Student nie musi nie zdać egzaminu” „X nie musi nie C”,
5. Obowiązek – ma miejsce jeżeli jakiś czyn jest nakazany albo zakazany (ma postać zwrotną) „Student musi zdać egzamin” albo „Student musi nie zdać egzaminu” jedna z dwóch norm - jeżeli obowiązuje jedna to nie może obowiązywać druga „X mu